Start van een training

Ook al train ik bijna 25 jaar, de eerste keer na de zomervakantie is altijd weer spannend. Kan ik het nog wel, trainen? Die onzekerheid verdwijnt meestal binnen het uur. Dan zit ik in de training en, belangrijker, merk ik dat de groep er zin in heeft. Dat is een heerlijk gevoel! Mijn recept voor de goede start van een training vind je in deze instructievideo.

NB. Je vindt deze en andere instructievideo’s in de elektronische leeromgeving die hoort bij de derde, geheel herziene editie van Trainen, een praktijkgids.

Start van een training: ook spannend voor de deelnemer

De start van een training is niet alleen spannend voor de trainer, maar ook voor de deelnemers. Zij kennen elkaar nog nauwelijks en bij binnenkomst reageren ze maar mondjesmaat op elkaar. Het enige wat ze bindt, is dat ze op dezelfde tijd en plaats bij elkaar zijn en vergelijkbare vragen en problemen delen. En dat laatste weten ze niet eens zeker: iedereen voelt zich nog alleen en nog niet gezien, laat staan dat ze beseffen dat anderen met soortgelijke vragen worstelen.

In deze situatie hebben de deelnemers vooral behoefte aan veiligheid. Ze willen graag voelen dat ze in de training mogen zijn wie ze zijn. Het is je taak als trainer om daarvoor te zorgen, want de deelnemers kunnen dat nog niet zelf doen.

Autoriteit weggeven

Je creëert een veilige omgeving doordat je de deelnemers laat merken dat je ze respecteert en waardeert. Om dat te bereiken, ga je autoriteit weggeven bij de start van een training. Dat is in wezen niets anders dan wat je elk etiquetteboek kunt leren. Je past je kleding en het gespreksonderwerp aan de interesse van de groep aan, bent geïnteresseerd in de ander, luistert, stelt vragen en vat samen. Om echt respect te tonen, maak je zo nu en dan een welgemeend compliment.

Autoriteit weggeven, betekent dat je echt contact maakt met de deelnemers. Dat is lastig, want bij de start van een training ben je ook bezig met je programma en met je eigen zenuwen. Daarom hebben veel trainers de neiging om zich te begraven in de inhoud, want die hebben ze voorbereid en die is dus veilig. Maar bij de start van een training gaat het vooral om de veiligheid in de groep en nog niet om de inhoud. Hoe zorg je daarvoor?

1. Wees ruim op tijd in de trainingsruimte

Zorg dat je tijd hebt om de zaal in te richten zoals je dat wilt. Jij bent de gastheer of gastvrouw. Begroet de deelnemers en stel ze op hun gemak door met ze te kletsen. Zodra de deelnemers binnen zijn, ben je met je aandacht bij hen – dat is belangrijker dan die laatste gedachtes over het programma. Laat de inhoud los! Je hebt je voorbereid, ga ervan uit dat alles wat je wilt vertellen op het juiste moment bovenkomt.

2. Sluit aan de belevingswereld van de deelnemers

Begin bijvoorbeeld met de knelpunten die je hebt gehoord tijdens de intake en koppel daaraan je programma. Doordat je veel bezig bent geweest met de inhoud is de verleiding groot om daarmee te starten. Doe dat niet en warm de deelnemers eerst een beetje op! Vertel zo concreet mogelijk wat ze gaan leren in de training en wat dat gaat opleveren voor hun praktijk.

Welkom bij de training projectmatig werken voor de gemeente Baans. Goed jullie weer te zien. We hebben elkaar drie weken geleden gesproken en op basis daarvan heb ik een programma gemaakt. Projectmatig werken binnen de gemeente is niet gemakkelijk, dat hebben jullie me wel duidelijk gemaakt! Een groot probleem is werken volgens planning: veel projecten worden wel begonnen, maar komen nooit af. Dat heeft veel te maken met de politieke ‘waan van de dag’: de wethouder bepaalt voor een groot deel jullie agenda. Als projectleider is dat niet altijd gemakkelijk. Er bestaan ook veel vragen over het aansturen van projectmedewerkers: hoe houd je die gemotiveerd? Vaak hebben ze nog allerlei andere taken naast het project. En veel van jullie willen graag weten wat dat is: projectmatig werken. Misschien met de hoop dat jullie zo een aantal knelpunten kunnen oplossen.

3. Wees nieuwsgierig naar hun praktijk

Stel je open voor vragen en interrupties. Ja, je wilt weten wat een alfahulp dagelijks doet of een manager binnen een farmaceutisch bedrijf of een… Parkeer niets en beloon de inbreng van elke deelnemer. Wanneer mensen reageren, vraag je meteen door. Zo maak je duidelijk dat je geïnteresseerd bent in hun ervaringen. Wordt het te veel dan kun je altijd nog afremmen.

4. Gebruik flappen

Sheets en een beamer nodigen uit tot passief kijken, flappen nodigen uit om dingen erbij te schrijven in reactie op de groep. Bij flappen is bovendien duidelijk dat je ze speciaal voor deze groep gemaakt hebt. Bij sheets denken de deelnemers al gauw dat je ze uit een vorige presentatie gekopieerd hebt, ook als dat niet zo is.

5. Zet je professionele liefde aan

Noem het zoals je wilt, maar denk: ‘Dit is de leukste groep die ik ooit heb gehad’ of ‘We gaan het samen maken’. Wees als een pater of mater familias en zorg dat alle kindjes je even lief zijn. Ga na of je iedereen een oprecht compliment kunt maken. Weet je uit de intake dat je iemand irritant, lastig of bedreigend vindt? Werk eraan! Probeer juist diegene even te spreken voor de start van een training.

6. Leer de namen zo snel mogelijk

Als je een eerste korte oefening in tweetallen inbouwt, kun je die gebruiken om de namen te leren. Kennen de groepsleden elkaar ook nog niet, dan loont het om de tijd te nemen om samen de namen te leren.

Autoriteit toevoegen

Wanneer je te lang blijft steken in het weggeven van autoriteit raken de deelnemers verveeld. In het eerste half uur kijken ze wat voor vlees ze in de kuip hebben. Is deze trainer voldoende stevig, staat hij voor zijn programma? Geef daarom ook leiding aan de inhoud én het proces van de training.

Ten aanzien van de inhoud laat je de deelnemers merken dat je weet waarover je het hebt. Dat doe je door de theorie uit te leggen, maar bij de nabesprekingen komt het er echt op aan. Zorg dat je altijd iets toe te voegen hebt als deelnemers een casus hebben uitgewerkt, zeker bij de start van een training. Ook als een deelnemer veel feedback krijgt van de anderen heb je nog wat te zeggen, al is het maar een selectie van wat er al is gezegd. En als je praktijkervaringen hebt – vertel erover. Niets mooiers voor je positie dan eigen ervaringen met het thema.

Daarnaast ben je procesbegeleider. Je stelt de procedure vast, geeft aan wanneer het pauze is, leeft de informele regels voor. Wees daarin zo consistent en helder mogelijk. Geef je aan dat je op een bepaalde tijd begint? Doe het dan ook. Wil je niet dat er tussendoor koffie gepakt wordt? Doe dat dan zelf ook niet. Je normen zijn voor een deel ook ongeschreven regels.

1. Wacht totdat iedereen stil is

Begin niet te praten voordat iedereen stil is. Lukt dit niet, ‘dwing’ ze dan. Geroutineerde leraren gebruiken daarvoor de volgende truc: ze gaan staan en beginnen heel zacht te praten. Omdat mensen willen horen wat je te zeggen hebt, gaan ze elkaar tot stilte manen.

2. Laat de eerste zinnen vloeiend uit je mond rollen

Pep jezelf op voor de training: wat wil je brengen, wat heb je te zeggen? Je kunt de aftrap bijvoorbeeld oefenen in de auto op weg naar de training. Net zoals topsporters de wedstrijd visualiseren, stel je voor dat je er al zit, de groep om je heen. Wat zeg je, hoe voel je je?

3. Wees overtuigd van je programma

Breng je programma met overtuiging. Leg helder uit wat je gaat doen en wat de training de deelnemers gaat opleveren. Natuurlijk twijfel je bij het rondje leerwensen of de training al die vragen gaat beantwoorden. Maar als je die onzekerheid teveel laat zien, worden de deelnemers ook onzeker. Een beetje bluffen kan dus handig zijn. Dat geldt trouwens niet als deelnemers vragen hebben die inhoudelijk niet aan bod komen. Daarover kun je het best meteen duidelijk zijn.

4. Zorg dat mensen snel iets leren

Programmeer zo dat de deelnemers voor de middag iets essentieels leren. Hierdoor krijgen ze het gevoel dat ze goed zitten in de training en zitten ze vrolijk en ontspannen aan de lunch.

Ook zo leren trainen?

Leren hoe je een training soepel start? Kom dan naar de tweedaagse training Groepsprocessen voor trainers.